Skąd się wzięły ikony?

"Cześć oddawana ikonie odnosi się do jej pierwowzoru"
św. Bazyli Wielki
"Ikony są dla analfabetów tym, czym Pismo Św. dla wykształconych".
Św. Grzegorz Wielki
Na ikonę wolno patrzeć tylko przez Wcielenie. Stary Testament zakazywał wszelkich wizerunków, gdyż Boga widzieli tylko wybrani (prorocy). Gdy narodził się Chrystus i Bóg stał się człowiekiem, ukazał się wszystkim, zakaz ten przestał mieć rację bytu.Prawdy te usystematyzował i podał św. Jan z Damaszku w trzech "Mowach w Obronie Świętych Obrazów".Pisał, że objawienie Boga w Starym Testamencie wyrażało się tylko słowem, a w Nowym zarówno słowem jak i obrazem. Apostołowie widzieli Chrystusa twarzą
w twarz , gdyż był on obecny ciałem.My nie widzimy, ale wsłuchujemy się w relacje , kontemplujemy i nasz wzrok jest przez to jakby uświęcony.
 Praźródła ikon są nie w starotestamentowej tradycji judejskiej, a w starożytnej kulturze greckiej i rzymskiej. Pierwsze były rysunki alegoryczne (np. ryba, winorośl, chleb ) umieszczane w katakumbach. Pierwsi chrześcijanie obawiali się bałwochwalstwa , stad tylko wizerunki symboliczne. Z czasem zaczęto malować scenki ze Starego i Nowego Testamentu, przedstawiać świętych i sceny ich kaźni.
Podziemna sztuka z katakumb wyszła na światło dzienne dopiero w IV w. za Konstantyna Wielkiego, gdy wydano edykt mediolański 312 r.
Pierwsze ikony na deskach powstały w IV-V w., stosowano metodę inkaustyczną , czyli ciekłego wosku, zaczerpniętą z tzw. portretów fajumskich. Znaczenie kultowe ikon ukształtowało się w połowie V w. , a ich charakter liturgiczny rozwijał się w VI-VII w. Rozkwit ten zastopował okres ikonoklazmu (730-842 r. z 34 latami przerwy), gdy to na tron cesarski wstąpił Leon III.
Powody ikonoklazmu są zarówno polityczne (władcy bizantyjscy dążyli do pokojowej koegzystencji z muzułmanami z jednej strony, a z drugiej- przeszkadzała im rosnąca siła Kościoła) jak i religijne (bałwochwalstwo i profanacje).
Największe prześladowania były za syna Leona III, Konstantyna V, który zajmował się teologią, złagodniały znacznie za jego syna, Leona IV Chazara, ale przełom nastąpił po jego śmierci w 780 roku, gdy to na tron weszła w imieniu niepełnoletniego Konstantyna VI,żona Leona IV, Irena, gorliwa czcicielka ikon. Z jej inicjatywy zwołano sobór w Nicei w 787 r.(Był to ostatni, siódmy Sobór powszechny uznawany przez Kościół katolicki i Kościoły prawosławne ) , który wznowił kult ikon, po czym następca
jej, Leon V rozpętał ikonoklazm od nowa, który trwał do śmierci cesarza Teofila. Jego żona Teodora zabroniła prześladowań świętych wizerunków. Zwołano sobór w Konstantynopolu w 843 roku, gdzie ostatecznie przywrócono kult ikon i rozprawiono się z ikonoklazmem. Ustanowiono na pamiątkę tego wydarzenia święto Tryumfu Ortodoksji (w prawosławiu I niedziela Wielkiego Postu)
W Europie Zachodniej biskupi katoliccy Galii otwarcie sprzeciwiali się kultowi podobizn i obrazów, szczególnie pod rządami Karolingów. W następstwie synodu frankfurckiego (794) zwołanego przez Karola Wielkiego, potępione zostały zarówno ikonodulia, jak i ikonoklazm podkreślono edukacyjną wartość wizerunków, jednocześnie zakazując ich czci.
Tak więc na Wschodzie odtąd rozwijała się sztuka ikon, na Zachodzie- malarstwo religijne.